Naakten in de Kunst

 
Sanne Sannes (1937-1967) is bekend om zijn erotische fotoportretten. Uitsluitend vrouwen zijn daarbij het onderwerp; hij is geobsedeerd door hun erotische kracht. In zijn korte carrière als fotograaf legt hij intieme momenten dicht op de huid in grofkorrelige zwart-wit beelden vast. Tijdens extatische sessies vangt hij hun verlangens, angsten en verlegenheid. Doordat hij zijn negatieven en afdrukken met naalden en schuurpapier bewerkt, is iedere afdruk uniek. De tentoonstelling ‘Extase’ die tijdens Art Rotterdam opent, presenteert het oeuvre van deze inspirerende Nederlandse fotograaf aan de hand van ruim zestig unieke vintage prints. Ook boeken, de originele schetsbladen voor het nooit gepubliceerde Dagboek van een Erotomaan en één van zijn fotofilms is te zien.
 

Sannes heeft een ongebreidelde experimenteerdrift en unieke werkwijze. Cirkelend om zijn model met de camera los in de hand fotografeert Sannes de vrouw keer op keer. Met korte opdrachten, vleierij en cynische grapjes spoort hij hen haast als een regisseur aan tot bepaalde emoties en poses. Vol overgave laten zij zich naakt en tijdens hun meest intieme momenten vereeuwigen. De erotische vervoering wordt benadrukt door de onscherpe en onderbelichte foto’s, gemaakt in natuurlijk licht. Opgeleid als graficus aan de Groningse kunstacademie Minerva wordt Sannes niet gehinderd door de klassieke ‘regels’ van de fotografie. Zijn beeldtaal is gedurfd; extreme close-ups van borsten of gezichten, samenvloeiende lichamen en tegennatuurlijke dubbelafdrukken kenmerken zijn werk. Het experiment zit ook in de nabewerking. Hij bekrast negatieven, knipt ze af en plakt ze anders aan elkaar of gebruikt chemicaliën om het eindresultaat te manipuleren. Elke afdruk wordt daardoor anders. Het resulteert in een heel eigen handschrift waarmee Sannes in de jaren zestig opvalt.

Vrouwen, vrouwen, vrouwen
Over zijn aanpak tijdens de sessies met vrouwen worden in zijn tijd geen vragen gesteld. De jaren zestig bieden een heel andere context dan ons huidige tijdperk met #metoo, censuur op naakt en de idealisering van het lichaam op sociale media. Hoewel erotiek de boventoon voert, gaat het Sannes om het vangen van de emotie en sfeer van het moment. Sannes weet zijn fotografie weg te houden van pornografie. Het bevat zelden frontaal naakt, de vrouwen zijn doorgaans vanaf hun middel omhoog gefotografeerd. Borsten en gezichten zijn dikwijls gedeeltelijk bedekt door lang haar. Sannes zegt er zelf in 1966 in het dagblad Parool over: ‘Mijn foto’s zaaien onrust omdat ze geëmotioneerd zijn (…) omdat de vrouw niet haar uiterlijk maar haar innerlijk toont: erotisch verlangen, angst, ellende, schuchterheid. (…) De modellen in de Amerikaanse Playboybladen zijn frigide. Ik fotografeer geen seks. Ik fotografeer erotiek. En dan is een vrouw voor mij alleen maar iets moois.’  De vrouw neemt bij Sannes allerlei rollen aan, soms cliché als Eva of femme fatale, zoals in zijn nooit uitgegeven Dagboek van een Erotomaan, waarvan de schetsbladen in de Kunsthal te zien zijn. Vaker passen de vrouwen niet in zo’n keurslijf. De modellen tonen zich kwetsbaar of in vervoering tijdens een erotisch hoogtepunt met afgewend gezicht, of kijken juist uitdagend de lens in. Het maakt de beschouwer tot voyeur. 

Groot talent
Sannes wordt in de jaren zestig gezien als dé fotograaf van een nieuwe generatie. Hij werkt zowel aan tentoonstellingen in Nederland als het buitenland. Tot een echte doorbraak komt het door zijn vroegtijdige dood echter nooit. De zeer ambitieuze fotograaf overlijdt op dertigjarige leeftijd tijdens een auto-ongeluk. In de slechts acht jaar dat hij als maker actief is, begint hij eveneens aan scenario’s voor een aantal boeken en zogenoemde fotofilms. De Kunsthal toont diverse boeken, waarvan de meeste postuum zijn verschenen, zoals Seks a gogo. Vanaf 1965 monteert hij zijn foto’s ook tot films. De Kunsthal vertoont het 18-minuten durende Dirty Girl dat Sannes tijdens zijn leven maakte. Ook is een documentaire over zijn leven te zien.

Extase - Sanne Sannes
Kunsthal Rotterdam
1 februari t/m 10 mei 2020